"POSZUKIWACZE"
„POSZUKIWACZE”
Zapraszają do quizu
"
Środowisko to wszystko, co znajduje się wokół nas i na nas oddziałuje; to, co
żyje, jak i przyroda nieożywiona. Jest to więc Słońce, które świeci; powietrze,
którym oddychamy; i pogoda, która się zmienia. Środowisko - to wiatr i chmury,
polne kwiaty i łany zbóż, owady i hipopotamy, kruche muszelki i potężne
skały".
B.
Dymara
Gady
Gady przez ponad 200
milionów lat były panami lądów, mórz, a przez pewien czas nawet powietrza.
Jednak 66 milionów lat temu wyginęły dinozaury i większość przedstawicieli
pozostałych grup gadów. Do czasów współczesnych przetrwały wywodzące się od
nich ssaki i ptaki oraz kilka grup stosunkowo niewielkich gadów, które
obecnie znamy.
Już wiesz
·
jakie są warunki życia na lądzie;
·
że w niektórych środowiskach można spotkać organizmy takie jak węże
i jaszczurki.
Nauczysz się
·
wskazywać charakterystyczne cechy budowy gadów;
·
wymieniać przystosowania gadów do życia z daleka od wody;
·
rozpoznawać gady występujące w Polsce;
·
wyjaśniać, dlaczego wszystkie gady w Polsce są objęte ochroną.
1. Jak przeżyć z dala od wody?
Gady, podobnie jak płazy, są czworonogami (z wyjątkiem
węży, których przodkowie przed milionami lat posiadali kończyny).
W przeciwieństwie do płazów gady mogą całe życie spędzać z dala od
wody. Wszystkie gady oddychają powietrzem atmosferycznym za pomocą płuc.
Są zwierzętami jajorodnymi, a niektóre jajożyworodnymi.
Jaja znoszone są wyłącznie na lądzie. Przed wysychaniem zabezpieczają je
specjalne błony i twarde wapienne skorupki. Z jaj wylęgają się młode
o budowie wewnętrznej i wyglądzie bardzo przypominającej osobniki
dorosłe – w ich rozwoju nie ma więc larwy. Skóra gadów pokryta jest łuskami lub rogowymi
płytkami. Dzięki temu ich skóra jest zupełnie nieprzepuszczalna dla wody,
co pozwala im przeżyć z daleka od niej. Niektóre gady żyją nawet na
pustyni. Wśród gadów możemy wyróżnić kilka grup.
- Węże to gady pozbawione nóg.
Poruszają się poprzez wyginanie ciała oraz dzięki tarczkom na brzusznej
stronie ciała.
- Jaszczurki zwykle mają kończyny.
Niektóre są beznogie – odróżniają się od węży brakiem tarczek na brzuchu.
- Żółwie wyróżniają się ciałem
pokrytym pancerzem złożonym z dużych tarcz.
- Krokodyle przypominają duże
jaszczurki, ale ich ciało pokrywają twarde rogowe tarczki.
Gady odgrywają w przyrodzie ważną rolę. Przede
wszystkim wszędzie, gdzie żyją, są drapieżnikami, które ograniczają liczebność
innych zwierząt. Same również stanowią pokarm dla wielu ptaków i ssaków.
Ponadto jad węży służy jako środek do produkcji wielu lekarstw.
W niektórych krajach węże jadowite są w tym celu poławiane lub
hodowane.
Grzechotnik to
przedstawiciel węży. Są to w większości organizmy lądowe. Niektóre z nich żyją
w morzach. Część gatunków węży jest jadowitych
Ciekawostka
Na kilku wyspach Nowej
Zelandii żyją hatterie. Są to zwierzęta, których przodkowie pojawili się na
Ziemi miliony lat temu. Od innych gadów hatteria odróżnia się posiadaniem aż
dwóch rzędów zębów w górnej szczęce.
Źródło: Brian
Gratwicke (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
Polecenie 1
Wskaż różnice między gadami i płazami w ich
przystosowaniach do życia na lądzie.
Ciekawostka
Niektóre jaszczurki
posiadają zdolność odrzucania ogona, gdy zostaną zaatakowane. Mogą w ten
sposób uratować życie, gdyż napastnik zjada ogon, nie interesując się już
uciekającym gadem. Ogon po krótkim czasie odrasta. Ogon jaszczurki może
stanowić nawet połowę długości jej ciała. U węży jest on wbrew pozorom
krótki i osiąga najwyżej 1/5 długości całego ciała.
Ważne!
Wszystkie obecnie żyjące
gady są zwierzętami zmiennocieplnymi, co oznacza, że
temperatura ich ciała zależy od temperatury otoczenia. Nie mogą one
funkcjonować w niskiej temperaturze. Dlatego zimą zapadają w sen
zimowy.
2. Gady żyjące w Polsce
Polska jest krajem, w którym przez część roku
panuje zima. Nie jest więc to kraj sprzyjający gadom. Zamieszkuje u nas co
najmniej 9 gatunków tych zwierząt: 4 gatunki jaszczurek, 4 gatunki węży (w tym
jeden jadowity) i 1 gatunek żółwia. Spotyka się też doniesienia
o innych gatunkach gadów w Polsce. Zwykle są to zwierzęta dzikie, ale
czasami można natknąć się też osobniki zbiegłe z hodowli, szczególnie
żółwie.
Jaszczurka zwinka to
największa z polskich jaszczurek. Spotyka się ją na polanach, łąkach,
kamieniach, gdzie wygrzewa się na słońcu
Polecenie 2
Na podstawie fotografii i dostępnych ci opisów
wskaż cechy pozwalające odróżnić padalca od węży oraz żmiję zygzakowatą od
innych gatunków.
Ważne!
Wszystkie gady żyjące
w Polsce są objęte ochroną. Nie wolno ich płoszyć, łapać, ranić ani
zabijać. Warto przy tym pamiętać, że gady – w tym również jadowita żmija –
są bardzo pożyteczne, gdyż zjadają duże ilości owadów i gryzoni, które
niszczą uprawy.
Uwaga!
Żmija zygzakowata jest
jedynym jadowitym gadem żyjącym w Polsce. Jej jad może być niebezpieczny
dla zdrowia niektórych osób podatnych na jad, szczególnie dzieci i ludzi
starych lub chorych. Znany jest tylko jeden przypadek, kiedy ukąszenie żmii
okazało się śmiertelne. Należy pamiętać, że żmija nie ma powodu, aby kąsać
człowieka. Zaniepokojona woli uciec niż ukąsić. Pamiętaj, że nie wolno zabijać
napotkanych żmij!
3. Wymarłe gady
W erze mezozoicznej, to jest 230–66 mln lat temu,
nastąpił niezwykły rozwój gadów. Doprowadziło to do ogromnego zróżnicowania
tych zwierząt, w tym także do powstania dinozaurów –
gadów lądowych, które często osiągały ogromne rozmiary (chociaż najmniejsze
z nich były wielkości małego psa). Gady jedne opanowały wszystkie lądy,
inne przystosowały się do życia w wodzie (choć nadal oddychały płucami
i jaja znosiły na lądzie), a jeszcze inne opanowały środowisko
powietrzne. Liczne gatunki dinozaurów posiadały nawet pióra służące im jako
ochrona przed zimnem i wilgocią oraz do maskowania.
Gady mezozoiczne wymarły w wyniku wielkiej katastrofy. Stało się tak prawdopodobnie na skutek uderzenia w Ziemię ogromnej asteroidy o średnicy nawet 15 km. Po jej upadku Ziemię objęły huraganowe wiatry o niespotykanej sile, znacząco wzrosło zapylenie atmosfery ziemskiej. Promienie słoneczne tygodniami nie docierały do powierzchni planety. Nastąpiło zatrucie wody, trzęsienia Ziemi, padały kwaśne deszcze, a nawet zmienił się przebieg prądów morskich. Ostatecznie spowodowało to śmierć planktonu, większości roślin, a w efekcie głód i śmierć roślinożerców – i na koniec także drapieżników i padlinożerców. Przetrwały tylko małe zwierzęta, jak płazy, jaszczurki, ptaki, drobne ssaki czy stawonogi.
W Krasiejowie
(niedaleko Opola) odkryto tysiące kości dużych płazów i gadów. Do
najważniejszych zaliczamy odkrycie szkieletów smukłych gadów opisanych
jako Silesaurus opolensis – „śląski jaszczur z Opola”. Gady te
uważa się za najstarszych przodków dinozaurów
Tyranozaur to ogromny dwunożny drapieżca. Długi ogon równoważył masywną głowę. Największa znana czaszka tyranozaura ma 1,5 m długości. Szczęki wspomagane przez potężne mięśnie zaciskały się z ogromną siłą na ofiarach. Zęby Tych gadów miały do 30 cm długości, co stanowi rekord wśród znanych mięsożerców
Triceratopsy to
największe dinozaury rogate, a także jedne z ostatnich dinozaurów, jakie żyły
przed wielkim wymieraniem. Duże stada triceratopsów pasące się na równinach
Ameryki Północnej były częstymi ofiarami słynnego tyranozaura
Podsumowanie
- Gady są w pełni przystosowane
do życia na lądzie. Składają jaja na lądzie, oddychają płucami, a ich
skóra nie przepuszcza wody, jest pokryta łuskami lub tarczkami.
- Współczesne gady należą do
zaledwie kilku grup, z których najważniejsze to węże, jaszczurki,
żółwie i krokodyle.
- W Polsce żyją 4 gatunki
jaszczurek, 4 gatunki węży i jeden gatunek żółwia.
·
wąż niejadowity
·
najmniejszy z polskich węży
·
na pewno występuje w Bieszczadach
· w Polsce bardzo rzadki.
A teraz zapraszam do
zabawy, która nie tylko bawi, ale również uczy.
Quiz!
Zadowolenia z zabawy J
nauczyciel Monika Zaleśna
Źródło: materiały
zaczerpnięte z Internetu
Komentarze
Prześlij komentarz