Z KULTURĄ MI DO TWARZY - CHIŃSKIE WACHLARZE

WACHLARZ -Płaski, lekki, zdobiony przedmiot wykonany z drewna, kości słoniowej, pergaminu, jedwabiu lub piór.

Wachlarz jest rozkładany półkoliście i służy do wachlowania, poruszając powietrze daje uczucie chłodzenia.

Już około 3000 lat p.n.e. wytwarzano w Egipcie wachlarze, wzorowane na wachlarzach ludów kontynentu afrykańskiego.

To stamtąd właśnie pochodzą najwcześniejsze przedstawienia wachlarza  - wielkie pęki liści palmowych lub pióropusze z piór, umocowane na długich rączkach ze złota albo kości słoniowej, poruszane przez służbę chłodziły dostojnika lub władcę. 
Mniejszych używano do odpędzania owadów - przodek packi na muchy?

Od około 1600 roku p.n.e. wachlarz był powszechnie stosowanym przedmiotem użytku codziennego, zarówno mężczyzn, jak i kobiet w Chinach. Dominującym typem wachlarza był wówczas tzw. "ekran", gdzie sztywna powierzchnia (w kształcie księżyca, gruszki, flagi lub serca), obowiązkowo zakończona była rączką -żelazną, złotą, srebrną, z kości słoniowej, skóry, bambusa lub laki. 
Sztywne reguły odnośnie kształtu wachlarza i zasad jego używania, obowiązywały dwór cesarski i całą strukturę urzędniczą państwa. Mieszkańcy Kraju Środka uczynili z wachlarzy element swojej kultury. Używane były na co dzień, w zabawie i tańcu, a etykieta dworska dokładnie opisywała, jak się nimi posługiwać. W każdym miesiącu używano innego rodzaju wachlarza, a pomyłka była niewybaczalna.

Oprócz codziennych zastosowań, używano ich w szkole do karcenia niesfornych uczniów, podczas zapasów sumo, a nawet na polu bitwy. Oczywiście, wachlarze używane do takich czynności musiały być wykonane ze stosownych, mniej lub bardziej odpornych materiałów. Zazwyczaj jednak do produkcji wachlarzy używano papieru, jedwabiu, piór, drewna (w tym pokrytego laką), liści palmowych, kości słoniowej oraz szczególnie cenionego w Chinach kamienia ozdobnego, jakim był biały nefryt. Uchwyty szczególnie cennych egzemplarzy wykonywano z masy perłowej, srebra i złota. 
Dekoracje malowane na wachlarzach wywodziły się z sztuki kaligrafii, a kolorystyka była monochromatyczna. Wykonywane przez artystów rzemieślników, przybierały różne formy i kształty - powierzchnia wachlarza wręcz prowokowała do dekoracji i zdobień. 
Znaczny rozwój zdobień artystycznych nastąpił po przejęciu z Japonii formy wachlarza składanego - mniej więcej od VII wieku n.e.

W Europie wachlarzy używać zaczęto dopiero od wieku XVI - w epoce wielkich odkryć geograficznych. Duża w tym zasługa Katarzyny Medycejskiej, która nowy gadżet zabierała ze sobą w każdą podróż. Od samego początku europejskie wachlarze były bogato dekorowane. Ich wyrobem trudnili się perfumiarze, ale już w XVII wieku na dworze francuskim pojawił się cech wachlarzników. Ich ulubionym materiałem do produkcji wachlarzy były pióra, misternie wycinany pergamin i papier, oraz klejnoty i szlachetne kruszce.

Na początku wachlarze przeznaczone były i dla kobiet, i dla mężczyzn. Dla tych ostatnich pojawiały się jeszcze w XVIII wieku i były dość charakterystyczne. Bogato zdobione wachlarze budziły początkowo zainteresowanie tylko koronowanych głów, bo kosztowały fortunę.

XX wiek w Europie przyniósł spadek zainteresowania wachlarzem, dzisiaj praktycznie wyszedł już z użycia, natomiast w Japonii, jest do tej pory rekwizytem w tradycyjnym tańcu - służy przedłużeniu ramienia dla wzmocnienia ekspresji gestów tancerzy.

Magdalena Bartman